Książęca jakość wód leczniczych

 Szczawno - Zdrój

Szczawno-Zdrój to urokliwe miasteczko w południowo-zachodniej Polsce, znane ze swoich malowniczych krajobrazów, kurortów i jednej z najstarszych pijalni wód mineralnych na terenie Polski. Historia miejscowego uzdrowiska sięga XVII wieku, a początek wieku XIX wieku przyniósł miastu niesamowitą popularność w całej Europie… Za sprawą Jana Henryka VI Hochberga nastąpił dynamiczny rozwój Szczawna-Zdroju jako miasta uzdrowiskowego. Za sprawą rodu z Książa, Szczawno-Zdrój stał się miejscem znanym w całej Europie. Świadczy o tym fakt, że do miasta przyjeżdżały znane osobistości z różnych stron świata - Winston Churchill, Wilhelm II Hohenzollern, Mikołaj I Romanow czy Jan Brzechwa, Zygmunt Krasiński, Henryk Wieniawski. Jest to dowód na to, że Szczawno-Zdrój charakteryzował się wysoką jakością oferowanych usług leczniczych.

Politycy, książęta, carowie, poeci, artyści czy pisarze. Szczawno-Zdrój stał się znaną miejscowością uzdrowiskową, chętnie odwiedzaną przez wiele sław z całej Europy. Wyjątkowe działanie wód leczniczych zostało docenione przez wielu ludzi, nie tylko z okolicznych miejscowości.

     “Za sprawą Jana Henryka VI Hochberga nastąpił dynamiczny rozwój Szczawna-Zdroju jako miasta uzdrowiskowego. To za sprawą rodu z Książa, Szczawno-Zdrój stał się miejscem znanym w całej Europie”.

Jan Henryk XV von Hochberg (1916)

Historia pijalni wód w Szczawnie-Zdroju — uzdrowisko na światowym poziomie…

Szczawno Zdrój - Salzbrunn. Wnętrze pijalni wód mineralnych.1903-1905.  Źródło - https://polska-org.pl/867543,foto.html

Pierwsze informacje o leczniczych właściwościach źródeł w Szczawnie-Zdroju pochodzą z 1602 roku. Na początku nie cieszyły się one dużą popularnością, ale stopniowo mieszkańcy Salzbrunn (późniejszego Szczawna-Zdroju) i okolic zaczęli doceniać ich wartość terapeutyczną. Poza Śląskiem, miejscowość nie była jeszcze znana. Początek XIX wieku przyniósł jednak ogromną popularność wsi Salzbrunn, dzięki modernizacji miasta uzdrowiskowego, reklamie oraz przedsiębiorczości Jana Henryka VI Hochberga. Podczas Wiosny Ludów w 1848 roku, Salzbrunn zyskało miano miasta uzdrowiskowego, co przyczyniło się do jego dalszego rozwoju. Dzięki przedsiębiorczości kilku innych osób, miasto stawało się coraz bardziej popularne, a do Szczawna-Zdroju zaczęli zjeżdżać kuracjusze z całego świata, poszukujący lekarstwa na swoje dolegliwości. Wieść o miejscowości uzdrowiskowej rozeszła się po całym świecie, a Salzbrunn stał się pierwszorzędnym miasteczkiem uzdrowiskowym.   W 1820 roku powstała pijalnia wód leczniczych w Szczawnie-Zdroju. Była to hala z centralnie umieszczoną studnią, z której pobierano wody mineralne. Czerpanie wody odbywało się za pomocą czerpaka zrobionego ze szkła, zamocowanego na długim kiju. W krótkim czasie pijalnia została rozbudowana o halę spacerową.

Szczawno Zdrój, dawniej Salzbrunn. widok z hali spacerowej, na pocztówce z napisem "Die Wandelhalle" ok 1905 roku. Źródło: https://polska-org.pl/663465,foto.html

Sukces uzdrowiska był zasługą wielu osób, w tym szczególnie dwóch znanych lekarzy, takich jak dr Ebers ze szpitala miejskiego we Wrocławiu oraz dr. Zemplina, tajnego radcy. To dzięki nim uzdrowisko zyskało na popularności i uzyskało ogromną popularność w całej Europie.

Pocztówka z ok. 1901 roku z wizerunkiem dr. Zemplina 

W roku 1815 August Samuel Zemplin przybył do Wałbrzycha, by otworzyć prywatną praktykę lekarską.  Jego działalnością zainteresował się ówczesny rezydent na zamku Książ Hans Henrich VI Hochberg, który zatrudnił go jako lekarza uzdrowiskowego w Bad Salzbrunn. Wówczas nie było to znaczne uzdrowisko. Miał 31 lat. Dr Zemplin zdawał sobie sprawę z mocy, jaką niesie ze sobą marketing, dlatego bardzo często publikował w prasie zalety stosowania kuracji pitnej na terenie Szczawna-Zdroju. Kreował bardzo pozytywny wizerunek całemu miastu uzdrowiskowemu. To dzięki jego staraniom rozbudowano uzdrowisko i w miejscowości powstał teatr i park zdrojowy. Za zasługi obdarzono go w 1821 roku tytułem radcy dworu (Hofrath), a w roku 1832 orderem orła czerwonego 4 klasy.

Aleja Zemplina (1910-1915), w tle pijalnia wraz z halą spacerową  żródło: https://polska-org.pl/539631,Szczawno_Zdroj,Aleja_Zemplina_Aleja_Wiewiorek.html  

Wody lecznicze ze Szczawna-Zdroju

  W Szczawnie-Zdroju są 4 źródła wód mineralnych:

●       Dąbrówka — zlokalizowane  w podziemiu sanatorium Korona Piastowska. W 1909 roku właścicielem stał się Książe von Pless - właściciel Zamku Książ. Od tamtego czasu woda lecznicza “Dąbrówka” należała do naturalnych zasobów uzdrowiska w Szczawnie-Zdroju, a rodzina Hochbergów była właścicielem tego źródła. Obecnie właścicielem źródła jest Uzdrowisko Szczawno-Jedlina.

●       Mieszko — najstarsze źródło (kiedyś nazwane Oberbrunner), znane już od średniowiecza (potwierdzają to wykopaliska), opisane i zbadane w ok. 1600 roku. Najważniejsze źródło w Szczawnie-Zdroju. W pierwszej połowie XVI wieku źródło było przykrywane różnymi budowlami. Ostatecznie znajduje się w Pijalni Wód Mineralnych w Szczawnie-Zdroju.

●       Młynarz.

●       Marta — woda mineralna, radoczynna.

●       Anka — połączenie wód leczniczych ze Szczawna-Zdroju.

Początkowo, woda była dostarczana do mieszkańców w glinianych garnkach, jednak w miarę rozwoju miasta, potrzeba stworzenia bardziej wygodnego miejsca do picia wód mineralnych stała się coraz bardziej widoczna. W 1820 roku powstała pierwsza pijalnia wód mineralnych, która wraz z biegiem czasu zyskiwała na popularności nie tylko na terenach śląska, ale również w całej Europie. Uzdrowisko było tak popularne, że ród Hochbergów postanowił eksportować butelki z wodą mineralną na cały świat. Co ciekawe w pewnym momencie wody ze Szczawna-Zdroju były tak popularne i znane na świecie, że często dochodziło do fałszerstw i ludzie podrabiali butelki sygnowane znakiemSalzbrunn, wlewając do środka wody spoza ujęć ze Szczawna-Zdroju! Z powodu szerokiej sławy i rozpoznawalności rodu Hochbergów, ich posiadanie Szczawna-Zdroju, wraz z uzdrowiskiem i pijalnią, z pewnością wpłynęło na zwiększenie popularności leczniczej wody z tego regionu na całym świecie!

Trzy szklane butelki do transportu wody leczniczej Salzbrunn (Szczawno - Zdrój). Kolekcja Bernd Brinkmann.  

Wysyłka wody w świat…   Na początku XIX wieku wody wysyłane były w glinianych dzbanach, dopiero później ze Szczawna-Zdroju wychodziły transporty wody w szklanych naczyniach. Ilość wód mineralnych eksportowanych na cały świat ze Szczawna-Zdroju: 1813 1.700 dzbanów 1821 70.000 dzbanów  1826 122 615 dzbanów    1827 103.214 butelek  1828 102.583 butelki 1829 102 060 butelek 1830 110 282 butelki W pewnym momencie butelki z wodą leczniczą ze Szczawna-Zdroju były eksportowane w ilości 1 800 000 sztuk na rok!

Dlaczego wody mineralne stały się tak popularne w XVIII wieku?

  Wody lecznicze ze Szczawna-Zdroju były i są cenione ze względu na swoje właściwości lecznicze i smakowe. Oto kilka ważnych czynników, które przyczyniły się do ich popularności: Unikalny skład chemiczny: wody mineralne ze Szczawna-Zdroju mają bogaty skład chemiczny, który zawiera wiele cennych składników, takich jak sole mineralne, węglany, fluorki, szczawiany. Ta unikalna mieszanka składników wspomaga leczenie wielu schorzeń. Skuteczność w leczeniu chorób: Wody mineralne ze Szczawna-Zdroju są wykorzystywane w leczeniu różnych chorób, takich jak choroby układu moczowo-płciowego, choroby metaboliczne, choroby układu oddechowego i choroby skórne. Ich skuteczność została potwierdzona w wielu badaniach naukowych. Zdrowy styl życia: wody mineralne ze Szczawna-Zdroju są uważane za element zdrowego stylu życia. Nie bez powodu docenione zostały już przez wielu ludzi w XVIII wieku, którzy przejeżdżali do uzdrowiska. Historia i tradycja: Szczawno-Zdrój jest jednym z najstarszych uzdrowisk w Polsce. Historia korzystania z tamtejszych wód leczniczych sięga średniowiecza! Wody mineralne ze Szczawna-Zdroju są więc uważane za element tradycji bogactwa naturalnego. Walory turystyczne: Szczawno-Zdrój jest pięknie położonym uzdrowiskiem, otoczonym lasami i górami. Wiele osób odwiedzających to miejsce korzysta z wód leczniczych, ale także z atrakcji turystycznych, takich jak piesze wędrówki, jazda na rowerze czy zwiedzanie zabytków.

Pijalnia wód leczniczych w Szczawnie Zdroju ok. 1900 rok

  Ciekawostki: Niemiecka nazwa Szczawna Zdroju -  Bad Salzbrunn - nawiązanie do słonych źródeł  (nazwa do 1945 roku). Po wojnie (1945 roku) Bad Salzbrunn zmieniło nazwę na Słońsk lub Solice-Zdrój - jednak nazwa nie była adekwatna, ponieważ wody mineralne nie były wodami solankowymi a wodami z dodatkiem szczawianów. W ten sposób w 1946 zmieniono nazwę na Szczawno-Zdrój.

https://polska-org.pl/539631,Szczawno_Zdroj,Aleja_Zemplina_Aleja_Wiewiorek.html

https://szczawno-jedlina.pl/szczawno-zdroj/100

https://sgurp.pl/strony-archiwalne/konkurs-eko-hestia-spa-edycja-3/aktualnosci/szczawno-zdroj,-slonsk,-solice-czy-salzbrunn.html file:///C:/Users/admin/Desktop/Szczawno%20Zdr%C3%B3j/Bad%20Salzbrunner.pdf

https://sbc.org.pl/dlibra/publication/188607/edition/177458

https://www.academia.edu/44131289/Steinzeugflaschen_auch_f%C3%BCr_den_Versand_des_Heilwassers_aus_dem_schlesischen_Bad_Salzbrunn_Szczawno_Zdr%C3%B3j_Wo_sind_sie_geblieben

https://sbc.org.pl/dlibra/publication/188607/edition/177458/der-oberbrunnen-in-bad-salzbrunn-1601-1901-medizinische-festschrift-zur-feier-des-dreihundertjahrigen-gebrauches-des-oberbrunnens-als-heilquelle?language=en